Niemand richt een bedrijf op om mensenrechten te schenden

En toch gebeurt het.

De start van een onderneming; een goed idee.

Het jaar 1988, Nederland wordt Europees kampioen. Je komt net van de Universiteit en je start samen met een bevriende ontwerper een kledingbedrijf. Stoere sneakers voor een betaalbare prijs. Samen gaan jullie op zoek naar een fabriek in China en naast de productie koopt de fabriek ook de materialen in voor jullie. Ze leveren altijd op tijd, ook als er snel een extra lading moet komen voldoen zij aan jullie vraag. Het bedrijf groeit, naar Duitsland, België, Zweden en Spanje. De fabriek in China is niet toereikend voor alle productie en er wordt gekozen om ook productie uit Bangladesh te betrekken waar er goedkoper geproduceerd kan worden. Omdat de communicatie met Bangladesh en China soms lastig is schakelen jullie een tussenpersoon in Europa, en normale gang van zaken in de fashionindustrie. De tussenpersoon kan precies bieden wat jullie nodig hebben en heeft ook de distributie goed op orde. Het loopt goed, een prachtig bedrijf, dat al aan de 2e generatie management toe is.

De constatering

Het is 1996, het bericht dat er misstanden zijn in de productie van Nike voetballen haalt het nieuws. Een onderzoek heeft aangetoond dat er kinderarbeid plaatsvindt in de productieketen van Nike. In de jaren die volgen komen er af en toe berichten aan het licht van mensenrechtenproblematiek in de kledingketen. Er beginnen zelfs maatschappelijke organisaties, zoals de Schone Kleren Campagne zich volledig te richten op de issues in de kledingindustrie. Dan is het April 2013, en voltrekt zich de grootste ramp in de kledingindustrie in de geschiedenis. Rana Plaza stort in en meer dan 1000 werknemers (voornamelijk vrouwen) laten het leven. De hele wereld begint vragen te stellen over de arbeidsomstandigheden in Bangladesh maar het opent ook de ogen richting de arbeidsomstandigheden in de kledingketen wereldwijd. Overal waar kleding wordt geproduceerd schuilt het risico van gedwongen arbeid, lage lonen en slechte zorg voor veiligheid en gezondheid. Naast de grote productielanden in Azië zijn er ook in Engeland, Italië en Amerika gevallen van dubieuze arbeidsomstandigheden.   

Langzamerhand kom je erachter dat jullie mooie schoenenbedrijf misschien ook wel een bijdrage levert aan de misstanden in de productielanden. De productie vindt ondertussen plaats in Bangladesh, Vietnam en nog een gedeelte in China. Maar hoe het precies in elkaar zit weet je niet, want de Europese tussenpersoon regelt alles.  

Natuurlijk ben je de onderneming niet gestart om mensenrechten te schenden, dus wat moet je nu doen? Hoe zorg je ervoor als bedrijf dat je zeker weet dat jouw producten geen negatieve impact op mensen en milieu hebben? Dat kan maar op 1 manier, door dat uit te gaan zoeken. In de spiegel kijken en aan de slag dus.

Constructieve verandering

Wil je echt constructief veranderen, dan moet je vanuit de basis van je bedrijf gaan kijken waar de problemen en blokkades om te verbeteren binnen jouw bedrijf liggen. Op welke manier draagt het bedrijfsmodel bij aan de mensenrechtenissues en milieuproblematiek in de keten. Want alleen wanneer je de negatieve impacts in beeld hebt kan er een constructieve en duurzame verandering plaatsvinden die bijdraagt aan een gezonde lange termijnvisie voor je bedrijf. Misschien klinkt dit ingewikkeld, maar iedere ondernemer moet dit zelf kunnen. Hoe je dat doet? Je kan bijvoorbeeld met de Responsible Base aan de slag.

De Responsible Base is een model speciaal ontwikkeld om vanuit de basis naar een bedrijfsmodel te kijken en vanuit dat punt duurzaamheid op orde te krijgen. Op deze manier wordt duurzaamheid echt een onderdeel van een bedrijf, in plaats van een bijzaak.

Wat nu?

Voor je schoenenbedrijf is de eerste vraag vanuit de Responsible Base; op welke manier heeft jouw bedrijf impact op mens- en milieu in de dagelijkse bedrijfsvoering.  

Hierbij is belangrijk dat ze precies weten hoe de keten eruitziet en welke bedragen betaald worden. Arbeidsrechten problematiek in de kledingindustrie ontstaan vaak door te lage marges, late orders die arbeiders onder druk zetten en tussenpersonen die onnodige marges rekenen. Daarnaast is het de vraag of de bedragen die betaald worden wel genoeg zijn voor alle sociale en milieu kosten gelinkt aan de kledingindustrie.

Het belangrijk om te beseffen welke opdrachten inkopers meekrijgen in hun werk, dit is immers de basis van het bedrijf. Krijgen ze de opdracht om voor zorgen dat de kosten zo laag mogelijk blijven? Dan letten ze waarschijnlijk niet op wat er in de keten gebeurt, maar richten ze zich voornamelijk op kostenbesparing.

Zo kan de conclusie zijn dat de productiekosten zo laag worden gehouden dat arbeiders in ateliers niet krijgen waar ze recht op hebben, zoals leefbaar loon. Wil je leefbaar loon betalen, dan houdt dit in dat het bedrijfsmodel aangepast moet worden. Alleen door het bijstellen van je verdienmodel kan je garanderen dat er geen mensenrechten geschonden worden. Deze verantwoordelijkheid nemen, en niet verschuilen achter “zo gaat het nou eenmaal in de kledingsector” is zo belangrijk. Alleen dan ben je klaar voor de lange termijn en kan er echt gezegd worden dat je er vanuit de basis alles aan doet om mensenrechtenschendingen te voorkomen.

Communiceren en blijven verbeteren

Wanneer alle stappen van De Responsible Base doorlopen zijn kan je gaan communiceren naar de medewerkers en naar de buitenwereld. Eerlijke communicatie vergoot geloofwaardigheid en medewerkerstevredenheid. Het lukt nooit in een keer goed, en fouten maken is menselijk. Ook dit moet je eerlijk en transparant communiceren. Hoewel dit een enge stap is, vergroot het wel het vertrouwen in het bedrijf. Deze manier van communiceren zorgt er ook voor dat je elk jaar weer opnieuw in die spiegel moet kijken en moet bedenken hoe er ook nu weer verbeterd kan worden.

Verandering vindt niet plaats wanneer er geen eerlijk verhaal is en een goede ondernemer hoeft geen misbruik van mensen te maken. Niet in het bedrijf zelf, en niet in de keten. Het schenden van mensenrechten is in eerste instantie niet waarom je begint met ondernemen, maar mocht er toch iets aan de hand zijn, doe er dan wat aan.

Aan de slag!